رسالت واحدمامایی :

ارتقای سطح سلامت مادران ونوزادان وکاهش مرگ ومیر ومعلولیت مادران ونوزادان دراستان

شرح وظایف کارشناس مسئول واحد مامایی ستاد معاونت درمان

۱- بازدید و نظارت از مراکز آموزشی درمانی و بیمارستانها وکنترل کمی وکیفی خدمات مامایی براساس استانداردهای تعیین شده با هدف ارتقاء کیفیت ارائه خدمات مامایی وارائه راه حلهای مناسب جهت رفع مسائل و مشکلات درمانی مامایی و بررسی آن و انعکاس به مقام ذیربط

۲- نظارت وکنترل خدمات مامایی در دفاتر کارمامایی

۳- برآورد نیروی مامایی مورد نیاز بیمارستانها وهماهنگی با معاونت پشتیبانی جهت تامین نیروی مامایی مورد نیاز

۴- بررسی نیازهای آموزشی پرسنل مامایی ،اخذ مجوز لازم وبرگزاری کلاسهای آموزشی موردنیاز

۵- رسیدگی به شکایات فنی و اداری و پرسنل مامایی واعلام نظر کارشناسی

۶- بازدیدوتاییدیه محل دفاترکارماماها قبل از دریافت مجوز فعالیت

۷- جمع آوری اطلاعات و آمار پرسنل وعملکردمامایی وبررسی وتجزیه وتحلیل آنها وانجام اقدامات لازم جهت استانداردسازی شاخصها

۸- نظارت بر حسن اجرای ضوابط و مقررات تعیین شده توسط وزارت متبوع در رابطه با امور مامایی

۹- ابلاغ و پیگیری برنامه های ارائه شده از طرف اداره مامایی و ارسال گزارش عملکرد به وزارت متبوع

۱۰- برآورد تجهیزات مورد نیاز بلوک های زایمان بیمارستانها وپیگیری جهت خرید تجهیزات مورد نیاز

۱۱- اجرای برنامه کشوری نظام مراقبت مرگ مادربارداردانشگاه (جمع آوری اطلاعات ،پرسشگری ،تشکیل کمیته ،پیگیری مصوبات و(...

۱۲- اجرای برنامه کشوری نظام مراقبت مرگ پریناتال دانشگاه (ارائه آموزشهای لازم ،جمع آوری اطلاعات بیمارستانها ،ورودبه نرم افزار،تجزیه وتحلیل آماری ،تشکیل کمیته دانشگاهی وپیگیری مصوبات (... و

۱۳- اجرای برنامه کشوری احیای نوزاددانشگاه (ارائه آموزشهای لازم ،جمع آوری اطلاعات بیمارستانها، تشکیل کمیته دانشگاهی ،پیگیری مصوبات و(...

۱۴- اجرای برنامه کشوری سطح بندی خدمات پریناتال دانشگاه

۱۵- اجرای برنامه کشوری مراقبت ازنوزادسالم (ارائه آموزشهای لازم ،نظارت براجرای دستورالعمل وزارتی (

تصویب نهایی شرح وظایف ماماها در شورای عالی نظام پزشکی

جدیدترین شرح وظایف ماماها در مؤسسات درمانی – بهداشتی (دولتی و خصوصی) که به تصویب شورای عالی نظام پزشکی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی رسیده است به شرح ذیل به اطلاع اعضاء محترم می‌رسد.
متن شرح وظایف مصوب به شرح ذیل می باشد :

شرح وظایف ماما در مؤسسات بهداشتی درمانی (دولتی – خصوصی)

بند الف : تعریف ماما

ماما به شخصی اطلاق می شود که تحصیلات مامائی را در حد کارشناسی و کارشناسی ارشد برابر مقررات در مراکز آموزشی داخلی و خارجی به پایان رسانیده و موفق به اخذ پروانه رسمی مامائی از مقامات صلاحیت دار مربوطه شده باشد. او باید قادر به نظارت مراقبت و توصیه به زنان در طی دوران حاملگی ، زایمان و دوره بعد از زایمان ، هدایت زایمانها به مسئولیت خود و مراقبت نوزاد و شیرخوار و کودک زیر شش سال باشد. این مراقبت شامل پیشگیری ، کشف حالات غیرطبیعی در مادر و کودک فراهم ساختن کمکهای پزشکی و اجرای اقدامات اورژانس در نبود کمک پزشکی می باشد.
او وظیفه مهمی در مشاوره و آموزش بهداشت نه تنها برای زنان بلکه برای خانواده و جامعه دارد. کار ماما باید شامل آموزش دوران بارداری ، آماده کردن والدین برای پذیرش وظایف پدری و مادی بوده و به تنظیم خانواده و مراقبتهای کودک و بعضی از موارد بیماریهای زنان گسترش یابد. او می تواند در بیمارستانها ، درمانگاهها ، واحدهای بهداشتی ، منازل (مشاوره مامائی و زایمان در منزل) و هر شکل دیگری از ارائه خدمات مامائی کار کند.
با عنایت به تعریف فوق ، ماما موظف است در حیطه شرح وظایف ذیل در جایگاه خود انجام وظیفه نماید.
تبصره : وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مجاز است بنا به نیاز سیستم شبکه و واحدهای تابعه زیر نظر مدیریت شبکه و متخصصین زنان و مامائی و کارشناسان مامائی پروانه دار از وجود کاردانهای مامائی استفاده خدمتی مورد نیاز را بعمل آورد.

بند ب : شرح وظایف در دوران بارداری ، زایمان و پس از زایمان

دوران بارداری :
گرفتن شرح حال و انجام معاینات فیزیکی کامل به همراه مانورهای لئوپولد و معاینات ارزیابی لگن توزین ، اندازه گیری فشار خون ، بررسی ارتفاع رحم و رشد جنین و سمع صدای قلب بصورت دوره ای درخواست آزمایش تشخیص حاملگی (خون ، ادرار) و آزمایشات معمول حین حاملگی (کامل ادرار و کشت ادرار،( BUN , HBSAG , VDRL , FBS , CBC , DIFF , HCT , HB , RH , BLOOD , GROUP , HBSAB) و نیز تیتراژ سرخجه ، کومبس غیرمستقیم در صورت لزوم و ارجاع موارد غیر طبیعی به پزشک متخصص.
درخواست سونوگرافی (جهت تعیین سن حاملگی و بررسی سلامتی جنین) مشاوره و آموزش در مورد مشکلات و بیماریهای دوران بارداری داروها ، سیگار ، الکل و مواد مخدر و عوامل خطر محیطی و شغلی ، ژنتیک ، تغذیه ، فعالیتها ، بهداشت دهان و دندان و بهداشت فردی و نیز آمادگی جسمی و روحی دوران بارداری ، ترویج تغذیه با شیر مادر ، مراقبت از نوزاد در منزل و پیشگیری از هیپوترمی و …
ارزیابی سلامت جنین (بررسی حرکات جنین ، NST)
تجویز داروهای مجاز در حاملگی طبق لیست پیوست و برابر دستورالعملهای مربوطه تشخیص موارد غیر طبیعی در دوران بارداری و ارجاع به پزشک متخصص حین زایمان :
معاینه فیزیکی و مامائی و در صورت لزوم معاینات واژینال و تشخیص موارد غیر طبیعی و ارجاع به پزشک مطابق موارد ذکر شده در (بند ج)

تصمیم گیری و دستور پذیرش و تشکیل پرونده و گر فتن شرح حال مطابق فرم مربوطه در مورد مراجعه کنندگان کاملاً طبیعی درخواست آزمایشات (خون ، ادرار ، فرن تست ، نیترازین تست و خون)
درخواست روشهای پاراکلینیکی (سونوگرافی – رادیوگرافی – NST) در ختم حاملگی در صورت عدم وجود پزشک متخصص
دستور و نظارت بر انجام شیو و انما
پذیرش زائو در اتاق درد و زایمان توسط مامای کشیک
کنترل صدای قلب جنین و ثبت آن
کنترل علائم حیاتی مادر
گرفتن رگ و مایع درمانی وریدی و انواع تزریقات
ادامه معاینات مکرر و ثبت پیشرفتهای زایمانی در فرم مخصوص و اطلاع به پزشک فوریتهای پزشکی
در صورت لزوم اینداکشن (تحریک زایمانی) و تقویت و تشدید در دهان زایمان (AUGMENTATION) با نظر پزشک متخصص زنان و زایمان
در صورت امکان استفاده از مانیتورینگ خارجی با حضور پزشک
در بیماران سزارین ، تشکیل پرونده و درخواست آزمایشات مورد لزوم HCT-HB و رزرو خون و تعیین گروه و RH قند و اوره و …)، سونداژ مثانه
انجام مراحل مختلف زایمان با نمایش سر (سه مرحله زایمانی) دادن بی حسی موضعی و انجام اپی زیاتومی و ترمیم پارگی درجه یک و دو و ترمیم اپی زیاتومی در صورت لزوم
انجام زایمان با نمایش ته در شکم سوم و بالاتر (در مواقع اورژانس و عدم حضور متخصص)
سنجش آپگار و بررسی سلامت ظاهری نوزاد
انجام کوراژ در صورت لزوم
انجام فوریتهای مامائی در مراکزی که متخصصان زنان و زایمان حضور ندارد (در حد امکانات) به جز گذاردن انواع فورسپس احیای مادر و نوزاد تجویز داروهای مجاز در صورت لزوم طبق لیست پیوست و برابر دستورالعمل موجود بعد از زایمان قرار دادن مادر در وضعیت راحت و کنترل و نظارت بر انجام ثبت اثر انگشت مادر ، کف پای نوزاد در پرونده و بستن دستبند نوزاد.
درخواست آزمایشات کومبس مستقیم و غیرمستقیم و تجویز آمپول رگام در صورت لزوم

[بازگشت]

درخواست آزمایشات مورد نیاز برای نوزادان متولد شده از مادران دچار ناسازگاریهای خونی
تکمیل پرونده مادر و نوزاد و صدور گواهی ولادت و اجازه انتقال مادر به بخش
کنترل کامل وضع عمومی مادر تا ۲ ساعت بعد از زایمان و ثبت در پرونده (کنترل علائم حیاتی مشاهده هر نوع ترشحات پس از زایمان و گزارش هرگونه موارد غیر طبیعی به پزشک – کنترل میزان خونریزی و عیت رحم و پرینه معاینه پستان و کنترل مثانه در صورت اتساع اقدام در جهت تخلیه نمودن آن)
آموزش به مادر در مورد مراقبتهای بهداشتی مادر و نوزاد (مراقبت از پستان و نحوه شیردادن ، تغذیه استحمام و روشهای جلوگیری از بارداری ، واکسیناسیون و توجه به بند ناف و پیشگیری از هیپوترمی)
اجازه ترخیص در مورد مادران با زایمان طبیعی پس از انجام معاینات لازم
تجویز داروهای مجاز در صورت لزوم طبق لیست پیوست و برابر دستورالعملهای موجود

بند ج : موارد غیر طبیعی که در بند ب اشاره شده و بایستی حتماً پزشک حضور یابد:

۱ – نمای غیر از قله سر و قرارهای غیرطبیعی چند قلوئی
۲ – پیدایش علائم زجر جنین و نامرتب بودن صدای قلب جنین و یا شنیدن صدای قلب جنین
۳ – پاره بودن کیسه آب به مدت بیش از ۱۲-۶ ساعت و وجود تب در شروع دردهای زایمانی
۴ – پائین یا بیرون افتادن بند ناف
۵ – طولانی شدن مراحل لیبر و زایمان و انقباضات پشت سر هم
۶ – وجود هرگونه توده و انسداد در مسیر کانال زایمان
۷ – هرگوه سابقه جراحی (سزارین قبلی) حاملگی غیر طبیعی و سقطهای مکرر و نازائی
۸ – وجود هرگونه خونریزی غیر طبیعی
۹ – فشار خون بالا و حملات تشنجی
۱۰ – فشار خون پایین و بروز علائم شوک
۱۱- وجود بیماریهای داخلی (گوارش ، صرع ، کلیه ، قلب ، ریه ، خونی ، دیابت ، روانی و ضعف مفرط و …)
۱۲ – اولین حاملگی در سنین کمتر از ۱۸ سال یا بیش از ۳۵ سال
۱۳ – وجود علائم پره اکلامپسی و اکلامپسی
۱۴ – زایمان پیش از موقع کمتر از ۲۸ هفته ، پارگی زودرس کیسه آب و سایر موارد مشابه
۱۵ – زایمان بعد از ۴۲ هفته
۱۶ – مادران RH منفی و حساس شده
۱۷ – تب و لرز پس از ۲۴ ساعت از زایمان ، خونریزی خارج از اندازه ، عدم برگشت رحم به حالت عادی ، ترشحات غیرطبیعی و بدبو، تورم و سرخی دردناک پستانها ، عدم توانایی دفع ادرار پس از ۱۲ ساعت ، تورم پای مادر و سایر موارد مشابه.

[بازگشت]

بند د : شرح وظایف ماما در دوران غیر بارداری

انجام مشاوره و آموزش شامل :
گرفتن شرح حال و تشکیل پرونده
آموزش و مشاوره در مورد نوجوانان بلوغ و مسائل و مشکلات آن
آموزش و مشاوره قبل و بعد از ازدواج و آمادگی برای بارداری
مشاو ه و آموزش در خصوص استفاده از روشهای مختلف پیشگیری از بارداری با زوجین (اعم از مشاوره آموزشی قبل و بعد از بستن لوله ها در زن و مرد ، IUD ، نورپلنت و …)
مشاوره و آموزش روشهای تنظیم خانواده پس از زایمان و سقط با زوجین
آموزش مردم جهت جلب مشارکت آنان در برنامه های بهداشتی بخصوص مشارکت مردان در برنامه های تنظیم خانواده
مشاوره و آموزش خودآزمایی پستان و بیماریهای پستان علی الخصوص در ارتباط با دوران شیردهی
آموزش در مورد واکسیناسیون مادر ، نوزاد ، شیرخوار و کودک زیر شش سال
مشاوره و آموزش در مورد روش شیردهی و شروع به موقع و صحیح غذاهای کمکی
آموزش در مورد هرگونه مشکلات رشد کودک
آموزش بهداشت دهان و دندان و بهداشت فردی مادر و کودک
مشاوره و آموزش در خصوص بیماریهای مقاربتی ، ایدز ، هپاتیت ، سرطانها و ناباروری با زوجین
مشاوره و آموزش در خصوص مسائل و مشکلات جنسی
مشاوره و آموزش در مورد بهداشت و مسائل و مشکلات یائسگی
انجام معاینات لازم شامل :
انجام معاینات فیزیگی و آزمایشات غربالگری
انجام معاینات دوره ای پستان و غربالگری بیماریهای مربوطه و ارجاع به پزشک در صورت لزوم
انجام معاینات دستگاه تناسیلی و غربالگری بیماریها و ارجاع به پزشک در صورت لزوم
انجام دوره ای پاپ اسمیر و نیز بررسی سیتولوژیک نمونه در صورت گذراندن دوره‌های مربوطه
معاینه نوزاد ، کودک و شیرخوار شامل (معاینه دهان و دندان ، وضعیت تکامل کودک ، بررسی بهداشت فردی کودک ، مراقبت و بهداشت بند ناف و …)
ارائه خدمات شامل : درخواست آزمایشات لازم قبل از تجویز روشهای پیشگیری از بارداری و آزمایش کشت ترشحات واژن در صورت لزوم (در حال حاضر درخواست آزمایش FBS و بررسی چربیهای خون قبل از تجویز قرص برای داوطلبینی که سن بالای ۳۵ سال یا سابقه دیابت در دوران بارداری و غیر آن دارند و یا چاق می باشند، طبق دستورالعملهای موجود الزامی است) درخواست سونوگرافی در صورت لزوم پیش از گذاردن IUD یا جهت بررسی وضعیت آن
گذاردن IUD و خارج کردن آن
تجویز کاندوم
تجویز قرصهای خوراکی ضدبارداری
تجویز آمپولهای پروژسترونی
کاشت نورپلنت
تجوزیر سایر روشهای پیشگیری از بارداری به غیر از موارد ذکر شده در بندهای فوق
درمان عفونتهای واژن و سرویکس در حد مجاز
نظارت و انجا واکسیناسیون زنان قبل از ازدواج و حین بارداری و نیز انجام واکسیناسیون شیرخواران و کودکان زیر شش سال توزین و اندازه گیری دوره ای فشار خون جهت مراجعین تنظیم خانواده
پایش رشد شیرخواران و کودکان زیر شش سال شامل توزین ، اندازه گیری قد ، دور سر و … ثبت در نمودار رشد کودک و تفسیر ان
تشخیص و درمان بیماریهای اسهالی طبق دستورالعملها نمودارهای آموزشی موجود
در مورد عفونت های حاد تنفسی آموزشی به مادر در جهت پیشگیری و مراقبت در منزل از کودک مبتلا طبق دستورالعملها و نمودارهای آموزشی موجود
تجویز داروهای مجاز به شرح لیست پیوست و براساس دستورالعملهای مربوطه
هـ : سایر موارد
برنامه ریزی ، نظارت و آموزش سایر پرسنل تیم بهداشتی در صورت نیاز
برنامه ریزی مدیریت و نظارت بر بخشهای مراقبت های مادر و کودک
برقراری ارتباط مناسب با سایر همکاران و مسئولین محل کار و همکاری با دیگر اعضای تیم بهداشتی ارائه خدمات مامائی در منازل حمایت روحی ، عاطفی و روانی زن ، کودک و خانواده در تمام ابعاد خدمتی
رعایت کلیه اخلاقیات ، مقررات و قوانین حرفه ای مامائی
انجام پژوهش و شرکت در طرحهای ملی – تحقیقاتی

تبصره :

باتوجه به تغییرات احتمالی و پیشرفتهای علمی در زمینه کلیه علوم و از جمله رشته مامائی (از قبیل دارو درمانی ، روشهای تشخیصی کلینیکی ، پاراکلینیکی و …) پیشنهاد می گردد ، در صورت لزوم و احساس نیاز این شرح وظایف حداکثر هر ۵ سال یک بار مورد بررسی و تجدید نظر قرار گیرد.

شرح وظایف ماماها در دفتر کار :

۱ – آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتی و مامائی به جامعه زنان با درک نیازهای فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و بهداشتی خانواده به منظور کمک کردن در کاهش میزان مرگ و میر مادر و نوزاد
۲ – مشاوره و راهنمایی در زمینه بهداشت و آموزش شیردهی در حین و بعد از بارداری ، بهداشت ازدواج ، نسل ، بهداشت و تنظیم خانواده
۳ – انجام کلیه مراقبتهای دوران بارداری و زایمان و پس از آن و پی بردن به موارد غیر طبیعی در مادر و جنین
۴ – تشخیص زود رس بیماریهای دوران بارداری و پی بردن به موارد غیر طبیعی و معرفی بیمار به مراکز دارای پزشک متخصص زنان و زایمان
۵ – انجام اقدامات اولیه در فوریتهای مامائی در صورت عدم دسترسی به پزشک و معرفی سریع زائو به مراکز درمانی که پزشک متخصص در آن حضور دارد.
۶ – شروع درد زایمان به طور مصنوعی با استفاده از سرم سنتوسینون منحصراً در بیمارستانها با هماهنگ نمودن و قبول مسئولیت توسط یک تن از پزشکان متخصص زنان و زایمان با عنایت به اینکه ماما اجازه دارد زائو را در مراکز مجاز بستری و مسئولیت زایمان او را برعهده گیرد.
۷ – انجام زایمان طبیعی با پرزانتاسیون سفالیک و یا سیر طبیعی در بیمارستانها و منازل و معرفی زائو در هرگونه نمای غیرطبیعی به پزشک متخصص (انجام زایمان طبیعی در دفاتر کار غیر قانونی است مگر در موارد اورژانس و در شرایط طبیعی )
۸ – انجام اپی زیاتومی صرفاً مدیولترال با استفاده از بی حسی موضعی ۹ – انجام اقدامات اولیه در مورد فوریتهای نوزاد (ASTHVXIA) مثل ساکشن ، دادن اکسیژن ، اعزام سریع به مراکز پزشکی و انجام کلیه مراقبتهای نوزاد سالم با مسئولیت خود در بیمارستانها و منازل
۱۰ – گرفتن پاپ اسمیر از دهانه رحم و انجام معاینه پستان و ارجاع موارد مشکوک به پزشک متخصص
۱۱ – معاینه زنان و بیمار یابی از طریق گرفتن شرح حال و معاینه و ار
۱۲ – درخواست و با انجام آزمایش گراویندکس و درخواست انجام (BHCG) به منظور تشخیص حاملگی
۱۳ – درخواست آزمایشات معمولی حین حاملگی شامل کامل ادرار و کشت آن و آزمایش خون (BG, RH , HB , HCT , CBC , DIFF , FBS , VDRL , AB HBSAG , HBSAB , BUM , CR) در مورد بیماران RH منفی جهت تشخیص حساس بودن و درخواست انجام کومبس غیر مستقیم ، کشت و ترشحات واژن و تیتراژ سرخجه
۱۴ – درخواست سونوگرافی به تعداد مجاز در حد تشخیص و سن حاملگی و بررسی وضعیت سلامت جنین (در موارد غیر حاملگی وضعیت IUD و مشکلات مربوطه)
۱۵ – گذاشتن IUD و کلیه مراقبتهای قبل و بعد از آن
۱۶ – درمان واژینیتها با داروهای مجاز
۱۷ – درمان ماستیت پس از زایمان با آنتی بیوتیک و اقدامات درمانی تا قبل از تشکیل آبسه و در مورد (آبسه به پزشک ارجاع شود)
۱۸ – انجام کلیه روشهای مجاز تنظیم خانواده که از لحاظ وزارت بهداشت در حیطه وظایف ماما قرار گیرد
۱۹ – ماماها می توانند حاملگی های پرخطر را با مشارکت پزشک متخصص تحت نظر بگیرند
۲۰ – تجویز داروهای مجاز طبق لیست پیوست و برابر دستورالعملهای موجود داروهای مجاز تجویزی توسط ماما :
۱ – انواع ویتامینها (خوراکی) ویتامینهای گروه B به صورت آمپول و کپسول قرص و شربت ، قطره و پماد ویتامین A+D
۲ – ترکیبات آهن و مواد معدنی به صورت قرص و کپسول
۳ – واکسن ضد کزاز و یا توأم بالغین
۴ – داروهای ضد درد قرص و شیاف و آمپول و مسکنهایی مانند هیوسین ، استامینوفن ، مفنامیک اسید ، دیکلوفناک ، ایبو بروفن
۵ – محلولهای ضد عفونی
۶ – سرمهای قندی ۵% ، قندی نمکی ، لینگر لاکتات
۷ – قرص و شربت آنتی اسید و ضد نفخ (آلومینیوم ام دی ، ام جی اس ، پانکراتین ، دی ژیستو ، دای میتکون)
۸ – ملینهای مجاز دوران بارداری
۹ – سنتوسینون
۱۰ – داروهای بی حسی موضعی به صورت پماد و آمپول (مثل لیدر کائین برای ترمیم اپی زیاتومی)
۱۱ – پماد و شیاف آنتی هموروئید
۱۲ – آمپول پروژسترونی
۱۳ – قرص و آمپول مترژن (داخل عضله) و یا در نظر داشتن شرایط بیمار
۱۴ – آنتی بیوتیکها مثل پنی سیلین و مشتقات آن ، آمپی سیلین (خوراکی و تزریقی) سفالکسین خوراکی ، داکسی سیکلین ، آموکسی سیلین خوراکی) با رعایت ملاحظات تشخیصی مثل حساسیت به پنی سیلین و گرفتن سابقه آلرژی
۱۵ – آمپول روگام
۱۶ – سولفات منیزیم (دوز اولیه در واحدهای تسهیلات زایمانی و در موارد اورژانس)
۱۷ – داروهای مورد نیاز جهت احیا
۱۸ – کرم ، ژل پماد ، قرص خوراکی و شیاف و قرص واژینال ، گیلوترلی مازول ، نیستاتین ، بتادین ، تریپل سولفا ، مترونیدازول ، میکونازول و ترکیبات مشابه
۱۹ – داروهای ضد خارش SAFE در حاملگی و مانند لوسیون ژرانیوم
۲۰ – انواع قرصهای بارداری
۲۱ – باتوجه به رواج داروهای گیاهی و ورود آن به دسته داروهای کشور و بی خطر تشخیص دادن آنها انواع داروهای گیاهی مجاز در بارداری و شیردهی قابل تجویز است.